Taal en cultuur zijn nauw met elkaar verbonden. Er zijn veel definities van cultuur, maar dit zijn mijn favorieten:

“Cultuur is de manier waarop mensen problemen oplossen”, zegt intercultureel managementdeskundige Fons Trompenaars, en hij legt verder uit dat cultuur is als zwaartekracht: je ervaart het pas als je een meter de lucht in springt.

Een andere geleerde op dit gebied, Geert Hofstede, definieert cultuur als “de collectieve programmering van de geest die de leden van de ene groep onderscheidt van de andere”.

Salta, Argentina

Cultuur wordt van generatie op generatie doorgegeven en verandert dus voortdurend omdat elke generatie er iets eigens aan toevoegt voordat het wordt doorgegeven.

Waar iedereen het over eens is, is dat het gebruikelijk is dat iemands eigen cultuur als vanzelfsprekend wordt beschouwd en als correct wordt aangenomen omdat het de enige cultuur is, of in ieder geval de eerste die men zich eigen heeft gemaakt, en dat cultuur van invloed is op alles wat mensen in hun samenleving doen: hun ideeën, waarden, attitudes en verwachte gedragspatronen. Cultuur wordt niet genetisch overgedragen, en kan niet op zichzelf bestaan, maar wordt altijd gedeeld door leden van een gemeenschap.

Enkele van de belangrijkste cultuurverschillen tussen de éne maatschappij en een andere hebben te maken met het concept van tijd, met de manier waarop mensen met relaties omgaan, met hiërarchie, status en prestaties en met de rol van de natuur in hun leven en in hoeverre zij de natuur kunnen controleren of niet.

Een goed voorbeeld ter illustratie van het begrip “tijd” is het volgende: als een Nederlander om 7 uur wordt verwacht en hij komt pas om 7.05 uur opdagen, zegt hij “sorry dat ik laat ben”. Wanneer iemand uit Latijns-Amerika om 7 uur is uitgenodigd en hij komt om 7.05 uur (ja, dat kan gebeuren!), dan zegt hij “sorry dat ik zo vroeg ben”.

Een ander typisch voorbeeld is dat Noord-Europeanen vaak verbaasd zijn dat mensen nooit “nee” zegt in Latijns-Amerika. Dat komt omdat hun “misschien” vaak “nee” betekent en “ja” soms “misschien”. “Nee” zeggen wordt in veel culturen als onbeleefd beschouwd, waar men bang is te bot te zijn of gezichtsverlies te lijden. Maar etiketten passen niet altijd, en het is helemaal verkeerd om alle Latijns-Amerikanen te associëren met een mañana, mañana-cultuur, dus pas op voor stereotypen, want die kunnen tot veel culturele blunders leiden.

In de omgang met andere nationaliteiten en talen is het van cruciaal belang rekening te houden met culturele verschillen. Als gevolg van de globalisering beweren deskundigen tegenwoordig zelfs dat culturele intelligentie (CQ) misschien nog belangrijker is dan taalintelligentie. Culturele gevoeligheid heeft te maken met oog hebben voor andere culturen, communicatiestijlen, achtergronden en gedrag. Dat is precies de reden waarom deze concepten nooit los van elkaar gezien kunnen worden.